NATO και Συνεταιρισμός για την Ειρήνη

Μιχάλης Ι Παπαθεράποντος

Πρόσφατα έχουν ακουστεί διάφορα, σχετικά με το ΝΑΤΟ, τον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη (PFP) και για το εάν η Κύπρος θα πρέπει να συμμετάσχει ή όχι. Ο Συνεταιρισμός για την Ειρήνη είναι ένα πρόγραμμα του ΝΑΤΟ το οποίο δημιουργήθηκε μετά το τέλους του Ψυχρού Πολέμου. Τότε, δημιουργήθηκαν δύο σχολές σκέψεις με βάση δύο κύριους προβληματισμούς. Ο πρώτος ήταν για το εάν το ΝΑΤΟ έπαψε να έχει λόγο ύπαρξης και ο άλλος για το εάν το ΝΑΤΟ θα έπρεπε να επεκταθεί γεωγραφικά και να διευρυνθεί. Η απάντηση δόθηκε εν μέρει με τη δημιουργία του προγράμματος του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη που κάλυψε το κενό ισχύος της τότε εποχής. Μία από τις αρχικές ιδέες του προγράμματος ήταν η σύνδεση των αναδυόμενων δημοκρατιών της Ανατολικής Ευρώπης με την Βορειοατλαντική Συμμαχία, χωρίς να προκαλούν την Ρωσία. Έτσι, οι νέες χώρες θα ξέφευγαν από τον πολιτικό και στρατιωτικό έλεγχο της Μόσχας και θα μπορούσαν να υλοποιήσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στον στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτικό τομέα. Η πολιτική ανεξαρτησία αρκετών Ανατολικών Ευρωπαϊκών χωρών διασφαλίστηκε με την ενταξιακή τους πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στρατιωτικά μέσω της συμμετοχής στους στο PFP. Μάλιστα μερικά από τα κράτη αυτά εντάχθηκαν ως πλήρη μέλη του ΝΑΤΟ, αφού ο PFP συμβάλλει στην κατάλληλη προετοιμασία τους. 

Στην Κύπρο κατά καιρούς ακούγονται διάφορες απόψεις, που συχνά διίστανται για το τι σημαίνει η ένταξη της Κύπρου στον PFP και ποια είναι η σχέση του με το ΝΑΤΟ. Η άποψη ότι για να ενταχθούμε θα πρέπει να έχουμε στόχο την ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι λανθασμένη, αφού και η ίδια η Ρωσία είναι μέλος του PFP. Στην ουσία, ο PFP είναι πρόγραμμα και προθάλαμος του ΝΑΤΟ, χωρίς όμως να υπάρχει καμία υποχρέωση, έμμεση η άμεση, για ένταξη σε αυτό. Σίγουρα γίνεται μία προετοιμασία για να μπορούν οι εταίροι να λειτουργούν στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και ιδιαίτερα στα συστήματα επικοινωνίας, διοίκησης, ελέγχου και λογισμικών. Η εκπαίδευση σε αυτά επιτυγχάνεται μέσω τεχνικής κατάρτισης, αλλά και από την ετήσια άσκηση του ΝΑΤΟ “Combined Endeavour.” Οι δραστηριότητες των κρατών μελών γίνονται από μία προκαθορισμένη λίστα, τις οποίες επιλέγουν οι ίδιοι με βάση τις δικές τους ανάγκες. Επομένως, δεν υπάρχει η οποιαδήποτε υποχρέωση για επιχειρήσεις και δράσεις εάν δεν ενδιαφέρονται τα ίδια τα μέλη. ‘ο πρόγραμμα αυτό προωθεί την στρατιωτική συνεργασία και τα υποψήφια μέλη συνάπτουν διμερή συμφωνία με το ΝΑΤΟ. Οι κύριοι σκοποί που επιδιώκει ο Συνεταιρισμός για την Ειρήνη από τα μέλη του είναι οι εξής:
 
1. Η διαφάνεια στον στρατιωτικό σχεδιασμό και στον προϋπολογισμό για εξοπλισμούς 
2. Η διατήρηση του δημοκρατικού και πολιτικού ελέγχου του στρατού
3. Η δυνατότητα συνεργασίας και συγχρονισμού σε ασκήσεις με άλλους εταίρους του PFP 
4. Η ετοιμότητα των κρατών μελών για συμμετοχή σε επιχειρήσεις υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ

Ο Συνεταιρισμός για την Ειρήνη από την δημιουργία του χαρακτηριζόταν από την ελαστικότητα που απαιτούσε η μεταψυχροπολεμική εποχή και θεωρείται ως ´ήπιαª μορφή ασφάλειας (Soft Security). Η Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια άρχισε τις προσπάθειες για την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων και δυνατοτήτων για εκπλήρωση των λεγόμενων “καθηκόντων Petersburg”. Αυτά επικεντρώνονται κυρίως σε ειρηνευτικές και ανθρωπιστικές αποστολές, καθώς και σε διαχείριση κρίσεων με στρατιωτικά αποσπάσματα. Αυτές οι αποστολές των “καθηκόντων Petersburg” προσομοιάζουν με τις αποστολές που συνήθως ενδέχεται να συμμετέχουν τα μέλη του PFP. 

Στον τομέα της Ασφάλειας, η συνεργασία της Ε.Ε. με το ΝΑΤΟ είναι βαθιά ριζωμένη, ιδιαίτερα μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Η συμφωνία "Berlin Plus" της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το ΝΑΤΟ δρομολογήθηκε για να έχει η πρώτη πρόσβαση στις δυνατότητες σχεδιασμού και υποδομής του ΝΑΤΟ. Έτσι, με βάση τα αμοιβαία συμφέροντα, η στρατιωτική ανάπτυξη της ΕΕ θα παραμείνει μέσα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Μέρος της συμφωνίας αυτής ήταν να αποκλείονται από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και από συζητήσεις με εμπιστευτικές πληροφορίες μέλη της ΕΕ τα οποία δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ ή του PFP, όπως η Κύπρος, ενώ περιλαμβάνει τις ΝΑΤΟϊκές χώρες μη μέλη της ΕΕ, όπως η Τουρκία. Η Κύπρος ως μέλος της Ε.Ε. θα πρέπει να συμμετέχει στις Ευρωπαϊκές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης και της Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας. Η εξαίρεση αυτή δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτή εκτός εάν οι ίδιοι αποδεχόμαστε να αναιρούμε την κρατική μας οντότητα.