Η «Αραβική Ανοιξη» έχει φέρει πονοκέφαλο στους αναλυτές, που αναζητούν το αντίστοιχο παράδειγμα στην ιστορία. Να είναι άραγε σαν την επανάσταση του 1848 που σάρωσε ολόκληρη την Ευρώπη; Ή μήπως σαν το 1989 και την πτώση του Τείχους του Βερολίνου; Ή σαν το 1979 και την ανατροπή του σάχη της Περσίας από τους μουλάδες;
Η δημοκρατική εξέγερση του 2011 εμπεριέχει στοιχεία από όλα τα προαναφερθέντα ιστορικά γεγονότα, σφραγισμένη στις περισσότερες περιπτώσεις από ένα χαρμόσυνο πνεύμα αλλαγής. Αυτή την ώρα, όμως, στη Μέση Ανατολή ο μεγάλος θόρυβος δεν ακούγεται στα οδοφράγματα, αλλά από την πλευρά έντρομων ηγετών. «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω», φωνάζουν όλοι αυτοί με την απόγνωση του γαλλικού στρατού, όταν υποχωρούσε ατάκτως στο Βατερλώ. Η αντιστοιχία αυτή με το 1815 μάς θυμίζει ότι μια πεπαλαιωμένη δομή εξουσίας -ένα ηγεμονικό σύστημα υπό την αμερικανική επικυριαρχία- διαλύεται, την ώρα που ο κόσμος αλλάζει και η διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου είναι πλέον αναγκαία για τη διασφάλιση της σταθερότητας. Το 1815 η διαδικασία της αναπροσαρμογής οδήγησε στο Συνέδριο της Βιέννης και σε μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας. Το ζήτημα είναι περίπλοκο όσο σημαντικό και θα επανέλθω σ’ αυτό.
Επιστρέφοντας στην πολιτική της αυτοσυντήρησης το έτος 2011, διαπιστώνει κανείς ότι οι μέθοδοι παραλλάσσουν από χώρα σε χώρα. Ορισμένοι Αραβες ηγέτες (κυρίως ο βασιλιάς Αμπντάλα ο Β΄ της Ιορδανίας) ενθαρρύνουν την πολιτική αλλαγή με την ελπίδα ότι έτσι θα εξασφαλίσουν νέα νομιμοποίηση. Αλλοι (ο Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη και ο Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία) καταφεύγουν στη στρατιωτική ισχύ για να καθυποτάξουν με ωμή βία τον λαό τους. Οι ζηλωτές της ωμής βίας κερδίζουν ίσως κάποιες στιγμές ανάσας μέσω της καταστολής, όμως ο Ασαντ και ο Καντάφι οδεύουν προς τη λήθη. Πυροβολώντας τον λαό τους αποτίναξαν από τον εαυτό τους και τα τελευταία ίχνη νομιμότητας.
Στο παρασκήνιο της παροξυσμικής αυτής αυτοσυντήρησης βρίσκεται ο κατακερματισμός της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Βασιλιάδες και πρόεδροι (ή μάλλον και ο ίδιος ο λαός) αντιλήφθηκαν ότι στην Αίγυπτο οι ΗΠΑ δεν θα έσπευδαν για τη σωτηρία των πελατών τους. Η Αμερική, εξουθενωμένη από το Ιράκ και το Αφγανιστάν (ίσως σοφότερη από τους πολέμους αυτούς), δεν θεωρούσε πλέον χρέος της να σώζει δικτάτορες. Ο τρόπος με τον οποίο οι Αμερικανοί εγκατέλειψαν τον Χόσνι Μουμπάρακ συγκλόνισε τους Ισραηλινούς, τους Σαουδάραβες και άλλους ζηλωτές της καθεστηκυίας τάξεως. Ωστόσο, το μόνο που έκαναν οι Αμερικανοί ήταν να αποδεχτούν την πραγματικότητα. Οταν ένα εκατομμύριο άνθρωποι στην πλατεία Ταχρίρ ετοιμάζονται να πεθάνουν υπέρ ενός ιερού σκοπού, καμία εντόπια ή ξένη δύναμη δεν μπορεί να τούς σταματήσει.
Σε στιγμές κατά τις οποίες παλαιές συμμαχίες διαλύονται, είναι άκρως σημαντικό οι χώρες που μόλις βρήκαν την ελευθερία τους να έχουν κάποιο σημείο αναφοράς. Μετά το 1989 η Ανατολική Ευρώπη είχε ως πολιτικο - οικονομικό πρότυπο την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ ως εγγυητή ασφαλείας. Μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1918, τμήματα της αυτοκρατορίας διοικήθηκαν με βρετανική ή γαλλική εντολή. Οταν εξέπνευσε ο χρόνος τους το 1945, η ανερχόμενη Αμερική προσέφερε την ηγεμονική της ισχύ και το επίσης ανερχόμενο Ισραήλ επέβαλε περιορισμούς.
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο μεταίχμιο μεταξύ δύο συστημάτων. Το παλαιό, που βόλευε τον Μουμπάρακ και τον Καντάφι, έχει λήξει, όμως δεν υπάρχει ακόμη διάδοχη κατάσταση. Εν μέσω πολιτικού κενού, οι ηγέτες επιδίδονται σε αγώνα δρόμου για να πιάσουν καλή θέση, ακολουθώντας συχνά δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο βασιλιάς της Ιορδανίας διάκειται ευμενώς προς τους δημοκράτες μεταρρυθμιστές του Μπαχρέιν, δεν διστάζει ωστόσο να προσεταιρισθεί και το υπό σαουδαραβική ηγεσία Συμβούλιο Συνεργασίας του Περσικού Κόλπου που έστειλε στρατό στο Μπαχρέιν. Ο Σαουδάραβας βασιλιάς Αμπντουλά είναι τόσο ενοχλημένος από το γεγονός ότι οι Αμερικανοί άφησαν τον Μουμπάρακ στην τύχη του, που έστειλε τον πρίγκιπα Μπαντάρ στην Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες εις άγραν νέων συμμάχων. Ομως, οι Σαουδάραβες συνεργάζονται πάντα με τη CIA κατά της τρομοκρατίας και με τη Centcom σε θέματα στρατιωτικής ασφαλείας. Εάν θέλει να ανταποκριθεί επαξίως σε όλη αυτή την αναταραχή, ο πρόεδρος Ομπάμα καλό θα είναι να αναζητήσει την απάντηση σε δύο βασικά ερωτήματα: πώς είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να στηρίξουν την αναίμακτη αλλαγή και ταυτόχρονα να αντιπαρατεθούν στα καθεστώτα που κάνουν χρήση βίας για να καθυποτάξουν τον λαό τους; Πώς γίνεται η παρακαταθήκη μανίας και μίσους που ενσάρκωνε ο μπιν Λάντεν να μετατραπεί σε κληροδότημα ελπίδας και αυτάρκειας;
Εάν ο Ομπάμα θέλει να ανταποκριθεί σε ένα δύσκολο, αλλά σημαντικό ζήτημα, δεν έχει παρά να εξετάσει καλά το 1815. Η μεταναπολεόντεια Ευρώπη ήταν το θέμα της διδακτορικής διατριβής του Χένρι Κίσινγκερ, που εκδόθηκε το 1954 με τίτλο «A world restored». Οπως εξηγεί ο Κίσινγκερ οι αρχηγοί κρατών στο Συνέδριο της Βιέννης έβλεπαν μακριά και κατόρθωσαν να συγκεράσουν τα συμφέροντα των καθιερωμένων μεγάλων δυνάμεων (Βρετανία και Αυστρο-ουγγαρία) με τα συμφέροντα των ανερχόμενων δυνάμεων (μετεπεναστατική Γαλλία, Πρωσία και Ρωσία).
Η ισχύς δεν αντέχει σε κενά εξουσίας, όπως τα σημερινά. Ενδεχομένως να αρχίζει η «μετά την Αμερική» εποχή στη Μέση Ανατολή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να συνεργαστούν με τους συμμάχους τους στη δημιουργία μιας νέας δομής ασφαλείας, αντάξιας μιας περιόδου μεγάλων μεταβολών σε ένα κόσμο που αποκαθίσταται.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_22/05/2011_443020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.