Δευτέρα 27 Ιουνίου 2011

Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΟΣΜΩΝ

Μάριος Ευρυβιάδης
(Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Copyright: www.rieas.gr

Τον 48χρονο Σοβιετικό μετανάστη Δρ. Mark M. Kuchment, γεννημένο στην Οδέσσα της Ουκρανίας και ιστορικό ερευνητή στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ της Αμερικανικής πολιτείας της Μασαχουσέτης, για χρόνια βασάνιζε ένα ερώτημα που τελευταία του έγινε άγχος: Ποιος ήταν ο επιστήμονας Philip Georgievich Staros για τα επιστημονικά επιτεύγματα του οποίου άλλοι Ρώσοι επιστήμονες μετανάστες μιλούσαν με δέος και θαυμασμό, αλλά και που όλοι χαρακτήριζαν ξένο (Αμερικανό); Ποιος ήταν ο λαμπρός αυτός επιστήμονας υπεύθυνος του Στρατιωτικού Ερευνητικού Ινστιτούτου του Λένιγκρατ και που όλοι θεωρούσαν υπεύθυνο για την αλματώδη πρόοδο των Σοβιετικών στην επιστήμη της μικροηλεκτρονικής και των υπολογιστών που χρησιμοποιούν τρανσίστορς και τσιπς σιλικόνης;

Πως ήταν δυνατόν ένας Αμερικανός επιστήμονας να εγκαταλείψει «την χώρα της επαγγελίας» και να εργασθεί σε μια κομμουνιστική και επιστημονικά πρωτόγονη χώρα , κάτω από αντίξοες συνθήκες και όχι μόνο να διαπρέψει αλλά και να διακριθεί με επιστημονικά επιτεύγματα εφάμιλλα αλλά και σ’ ορισμένους εξειδικευμένους τομείς, καλύτερα και εκείνων των προηγμένων δυτικών χωρών; Ποιος ήταν ο επιστήμονας αυτός που επιβίωσε και διέπρεψε μέσα στο ολοκληρωτικό καθεστώς του Σταλινισμού, που τιμήθηκε με το Βραβείο του Σοβιετικού Κράτους και που το 1964 ήταν επικεφαλής 800 περίπου επιστημόνων, στο Στρατιωτικό Ινστιτούτο του Λένινγκραντ, όπου αντίθετα με όλα σχεδόν τ' άλλα κρατικά ιδρύματα, επικρατούσε η αξιοκρατία; Ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος που μέσα στις καταπιεστικές συνθήκες πολεμούσε με το δικό του τρόπο τις γνωστές φυλετικές διακρίσεις του ολοκληρωτισμού και ιδίως του αντισημιτισμού;

Κάτι που δεν ήταν βέβαια σε θέση να γνωρίζει ο Kuchment ήταν ότι τα ίδια ερωτήματα που τον βασάνιζαν, αλλά και άλλα πιο σοβαρά, απασχολούσαν τις μυστικές υπηρεσίες της Δύσης, ιδιαίτερα εκείνες των Αμερικανών και των Άγγλων. Γι’ αυτούς βέβαια, το ενδιαφέρον ήταν περισσότερο επαγγελματικό παρά ιστορικό. Θεωρούσαν τ’ όνομα Philip Georgievich Staros, το ψευδώνυμο Αμερικανού κατασκόπου του οποίου όμως αγνοούσαν την πραγματική ταυτότητα.

Όταν ο Δρ. Kuchment άρχισε να πρωτακούει από άλλους Σοβιετικούς μετανάστες επιστήμονες ότι ο Staros ήταν Αμερικανός δεν ήθελε να το πιστέψει.
«Αποκλείεται», έλεγε στον εαυτό του, «ένας Αμερικανός ν’ ανέλθει τόσο ψηλά μέσα στο Σοβιετικό σύστημα και κυρίως ν’ ασχολείται με στρατιωτικές μυστικές έρευνες». Οι μαρτυρίες όμως ήταν τέτοιες που σιγά σιγά πείσθηκε. Και άρχισε τη προσπάθεια του ν’ αποκαλύψει την πραγματική ταυτότητα του Αμερικανού επιστήμονα που διέπρεψε στη Σοβιετική Ένωση.

Για δύο χρόνια οι έρευνες του απέβησαν άκαρπες. Το μόνο σημείο, και αυτό δεν ήταν σίγουρο, ήταν ότι τ’ όνομα Στάρος έμοιαζε Ελληνικό και ενδεχόμενα ο άνθρωπος να ήταν Ελληνο-Αμερικάνος.

Ξαφνικά, το 1979, διάβασε στη Σοβιετική εφημερίδα, Ισβέστια, την αγγελία θανάτου του Staros μαζί με ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα, που έλεγε ότι ο Staros απεφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο (Καναδάς) και ότι η δουλειά και η έρευνα του στη Ρωσία θεωρείτο καταπληκτική. Διαπίστωσε επίσης ότι ο Staros έφυγε για την Ρωσία με την Αμερικανίδα, Carol Dayton, και ότι καθ’οδόν, το 1950, έμεινε στην Τσεχοσλοβακία για μερικά χρόνια. Η έρευνά του όμως στην Τσεχοσλοβακία δεν απέφερε κανένα στοιχείο.

Ξαφνικά, ένα βράδυ του 1983 γύρω στις 9.00μ.μ. ενώ ο Kuchment περιδιάβαζε την εβδομαδιαία βιβλιοκριτική εφημερίδα, “The New York Review of Books”, τα μάτια του πέσανε σε μια βιβλιοκρισία για το βιβλίο “Invitation to an Inquest”. Το βιβλίο ασχολείτο με τη περιβόητη υπόθεση Rosemberg, που μεταπολεμικά δημιούργησε πάταγο στην Αμερική και γενικά στον Δυτικό κόσμο.

Εδώ μας χρειάζεται μια ιστορική παρένθεση. Το ζεύγος Rosemberg συνελήφθηκε από τις Αμερικανικές ομοσπονδιακές υπηρεσίες λίγο μετά την πρώτη Σοβιετική ατομική έκρηξη του 1947. Το αντρόγυνο κατηγορήθηκε ότι ήταν κομμουνιστές κατάσκοποι και ότι παράδωσαν στους Σοβιετικούς ατομικά μυστικά του Manhattan Project ( το πρόγραμμα που οδήγησε στην παραγωγή της πρώτης ατομικής βόμβας) και ότι με την συμβολή τους αυτή, ο Στάλιν μπόρεσε να επισπεύσει και να ολοκληρώσει την «δική» του ατομική βόμβα. Το ζεύγος Rosemberg εκτελέστηκε στην αρχή του 1950 από την τότε κυβέρνηση του Προέδρου Τρούμαν.

Παράλληλα, στην δεκαετία εκείνη, άρχιζε στην Αμερική η σκοτεινή περίοδος γνωστή σαν ¨Μακαρθισμός¨. Οι Αμερικανοί, τότε , στην πλειοψηφία τους ¨έβλεπαν¨ κομμουνιστές και κομμουνιστικές συνομωσίες παντού. Διανοούμενοι, προοδευτικοί, πολιτικοί, διπλωμάτες, εργάτες, βουλευτές, γερουσιαστές, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι επιστήμονες ,καθηγητές και απλοί πολίτες καταδιώκονται και φυλακίζονται σαν πράκτορες των κομμουνιστών και σαν όργανα πολιτικής αποσταθεροποίησης της Αμερικής. Ήταν γενικά μια περίοδος σκοταδισμού για την ιστορία του Νέου Κόσμου.

Ο αντικομουνιστικός παροξυσμός και η πολιτική παρανοηκότητα έφτασαν σε τέτοιο βαθμό, που Αμερικανικές ομοσπονδιακές υπηρεσίες κατηγορήθηκαν ότι τοποθέτησαν χημικές ουσίες (χλωρίνη) στο νερό, καθ΄ υπόδειξη των κομμουνιστών, με σκοπό να δηλητηριάσουν τον Αμερικανικό πληθυσμό: (Την περίοδο αυτή της ομαδικής Αμερικανικής αλλά και Σοβιετικής παρανοηκότητας διακωμωδεί και σατιρίζει η γνωστή κλασσική ταινία του Stanley Kubrick Dr. Stangelove με πρωταγωνιστή τον αμίμητο Peter Sellers.)

Την εποχή εκείνη αρκετοί Αμερικανοί διανοούμενοι φοβισμένοι και απογοητευμένοι, έφυγαν από την Αμερική και μερικοί κατέληξαν στην Σοβιετική Ένωση. Ένας απ΄ αυτούς που καταδιώχθηκε ήταν και ο 32χρονος Alfred Sarant που δίδασκε ηλεκτρονικά στο γνωστό Πανεπιστήμιο Cornell, της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Ο Sarant κατηγορήθηκε για κατασκοπεία στις 18 Ιούλη 1950 όταν τον επισκέφθηκε στο σπίτι του η Αμερικανική ομοσπονδιακή αστυνομία FBI. Ο Sarant απέρριψε την κατηγορία αλλά το κλίμα της εποχής δεν του άφηνε περιθώρια άμυνας. Εξαφανίστηκε σε λίγες μέρες. Μαζί με τη φίλη του Carol κατέληξαν μέσω Μεξικού και Τσεχοσλοβακίας στην Σοβιετική Ένωση.

Τα στοιχεία στο βιβλίο“Invitation to an Inquest” για τον Alfred Sarant συνέπιπταν μ΄ αυτά για τον μυστηριώδη Staros που περισυνέλεξε ο Kuchment. Το όνομα Sarant έμοιαζε και σαν συντομογραφία Ελληνικού ονόματος. Με λίγη έρευνα στην πόλη Ithaca που βρίσκεται το πανεπιστήμιο Cornell ο Kuchment εντόπισε μια αδερφή του Sarant στο Chicago. Απ΄ αυτήν εξασφάλισε μια φωτογραφία για την οποία άλλοι καθηγητές στο Cornell βεβαίωναν ότι ανήκε στο συνάδελφό τους Alfred Sarant. Το μυστήριο λύθηκε όταν Ρώσοι επιστήμονες που εργάστηκαν υπό τον Sarant στο Λένινγκραντ, αναγνώρισαν τον Philip Georgievich Staros.

Ο Dr. Mark Kuchment αμφισβητεί την κατηγορία ότι ο Sarant- Staros ήταν Σοβιετικός κατάσκοπος. Τον θεωρεί έναν ιδεαλιστή που έφυγε απογοητευμένος και καταδιωγμένος από την Αμερική, μεσουράνησε στην Σοβιετική Ένωση απ΄ όπου τελικά και πάλι καταδιώχθηκε για να πεθάνει , φαίνεται, απογοητευμένος.

Ο Sarant- Staros καταξιώθηκε όχι μόνο στην στρατιωτική αλλά και την έρευνα και τεχνολογία γενικά. Ήταν ο σχεδιαστής των Σοβιετικών υπολογιστών UM1-NKh και Electronica K-200, που άφησαν εποχή. Η ειδικότητα του ήταν η “ επιστήμη του computation” η οποία δεν υπήρχε καν σαν θέμα στην Αμερική όταν ο Sarant- Staros έφευγε για την Σοβ. Ένωση.

Το Ινστιτούτο στο Λένινγκραντ την εποχή που το διεύθυνε ο Sarant- Staros, φημιζότανε για την αξιοκρατία, τις επιδόσεις και την επιστημονική του κατάρτιση. Φαίνεται ότι για ένα διάστημα η προσφορά του Sarant- Staros αναγνωρίστηκε από ηγέτες σαν τον Nikita Khrushchev και τον Dimitri Ustinof (μετέπειτα Υπουργό Άμυνας). Και είναι φαίνεται κατά την περίοδο Khrushchev που τιμήθηκε ο Sarant- Staros με το Σοβιετικό Κρατικό Βραβείο.

Το Ινστιτούτο του Sarant- Staros εικάζεται ότι άρχισε να παρακμάζει επι εποχής Κοσύγκιν- Μπέσνιεφ για διάφορους λόγους αλλά κυρίως διότι ο Sarant- Staros δεν δέχτηκε να παίξει το πολιτικό παιχνίδι της γραφειοκρατίας και της αναξιοκρατίας. Η στάση του ενάντια στο ρουσφέτι και στην πολιτική των διακρίσεων φαίνεται ότι συνέβαλαν ουσιαστικά στον παραμερισμό του.

Πέθανε σαν ένας ακόμη απογοητευμένος ιδεαλιστής. Ένας Έλληνας του οποίου η ιδεολογική τοποθέτηση αλλά και η επιστημονική έρευνα τον μετέφεραν στον Νέο Κόσμο της Αμερική και στη συνέχεια στη Σοβιετική Ένωση για να καταλήξει, ενόσω ζούσε ένα μυστήριο για τις μυστικές υπηρεσίες της Δύσης. Μόνο μετά τον θάνατό του βγήκαν αρκετά στοιχεία στην επιφάνεια για να βοηθηθεί ο Dr. Mark Kuchment και να τον βγάλει έτσι από την αφάνεια που τον καταδίκασαν οι δύο κόσμοι.

Υπήρξε και αυτός ένας ακόμη Έλληνας της μεγάλης και άγνωστης Ελληνικής διασποράς.

http://www.rieas.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.